रोज सकाळी दारावरून जाताना 'माऊली' अशी हाक मारणारा सुन्या चांभार, आज मात्र शांतच निघून गेला. मी त्याला मागून हाक मारली; पण त्याने मागे वळून पाहिलं नाही. काळजीत दिसत होता. हाताच्या बोटांवर गणितं मांडत आणि ओठांची आतल्या-आत, स्वतःला ऐकू येईल एवढीच बडबड करत, चाळीतून तो बाहेर पडला. मला जरा त्याचं ते वागणं खटकलंच. शेवटी राहवलं नाही, म्हणून मी त्याच्या घरी गेलो.
कांता, म्हणजे त्याची बायको, घरीच होती. पाण्याने भरलेल्या मडक्याला ओलं गोणपाट गुंडाळत होती.
"काय ग कांते, भांडलीस की काय आमच्या सुन्यासोबत?" दारातूनच मी तिला प्रश्न केला.
अचानक आवाज आल्यामुळे बावरलेली कांता घरातून बाहेर आली. मला बघताच, माझ्या वयाचा मान ठेवत, तिने लगेच बसायला खुर्ची पुढे केली.
"बसा की आन्ना, चा ठीवते." पदराला ओले हात पुसत ती मला म्हणाली.
"चहा नको मला, तू बस जरा इथे. मला बोलायचंय तुझ्यासोबत." असं म्हटल्याबरोबर कांता जरा घाबरलीच!
"काय झालं आन्ना?" पदराने कपाळावरचा घाम टिपत ती म्हणाली.
"मला सांग, तुझं आणि सुन्याचं काही वाजलंय का?" अडकित्त्यानं सुपारी फोडत मी तिला विचारलं.
"नाय ओ आन्ना, असं काय बी नाय." तिने लगेच उत्तर दिलं.
"मग, सुन्या आज असा तोंड पाडून का घराबाहेर पडला?" तोंडात सुपरीचा तुकडा टाकत मी तिला विचारलं.
"ते व्हय! आता काय सांगू आन्ना, चूक त्यांचीच हाय बगा."
"म्हणजे?"
"आवो आन्ना, आता मला सांगा, पोरगी काय बी मागंल, म्हनून काय सगळं देत सुटायचं असतंय का? ती मागती आनी हे आनून देत्यात! आता तिला कुटं समजतंय, बाप कसा-कसा कमवून आनतोय ते. त्यात आता मला सांगा आन्ना, या चांबाराच्या कामात, पैसा मिळतूय का तेवडा?" कांता हात टेकत जमिनीवर बसली.
"हो, ते तर आहेच. पण, नेमकं काय झालंय, जरा मला स्पष्ट सांग" अडकित्ता आणि सुपारी पिशवीत टाकत मी तिला म्हणालो.
"आवो आन्ना, सकाळी पोरगीनं ह्यांच्याकडं, ते काय म्हणत्यात ते, फॅरन लवली मागितली. आनी हे, हे पन लगीच दितू म्हनाले!"
"मग पुढे?" मी उत्सुकतेनं विचारलं.
"कसलं काय? याना वाटलं, पोरगी धा रुपयची मागत असंल, म्हनून गेले तिला घिऊन दुकानात! पन, तितं गेल्यावर तिनं शंबर रुपयची मागितली!"
"अरे बाप रे! मग गं?" मी हसून विचारलं.
"मग काय? आले हात हलवीत घरी परत. तवा पास्नं पोरगी हट करून बसल्या आणि हे तोंड पाडून!" नाक मुरडत ती म्हणाली.
कांतेचं ते बोलणं ऐकून मला थोडं हसू आलं. मी अजून एक सुपारीचा तुकडा तोंडात टाकत सुन्याच्या घरातून बाहेर पडलो.
रात्री जेऊन झाल्यावर नेहमीप्रमाणे मी सुन्यासोबत खाली शतपावली करायला गेलो. तेव्हाही सुन्या थोडा काळजीतच दिसत होता. शेवटी मुलीचा बाप! मुलगी आपल्याकडे काहीतरी मागतेय आणि आपण ते तिला देऊ शकत नाही म्हटल्यावर, वाईट तर वाटणारच! खरं तर, त्या वेळी सुन्याला शंभर रुपये देऊन, त्याचा तो प्रश्न मी सोडवू शकत होतो; परंतु त्याने केवळ त्याचा त्या दिवशीचा प्रश्न सुटला असता, रोजचा नाही! म्हणून मग, थोडा विचार करून मी सुन्याला म्हणालो,
"सुन्या, एक काम करशील?" सुन्याच्या खांद्यावर मी हात ठेवला.
"हा, बोला की आन्ना." चेहऱ्यावर खोटं हसू आणत सुन्यानं उत्तर दिलं.
"उद्या दुकानात जाताना, सोबत तुझ्या मुलीला सुद्धा घेऊन जा." माझं बोलणं त्याला कदाचित समजलं नसावं. त्याने लगेच मला विचारलं,
"म्हनजे ओ आन्ना? समजलं नाय."
"मी जेवढं सांगतोय, तेवढं कर. आता ते तसं का, याचं उत्तर तुला उद्या संध्याकाळी दुकान बंद करताना मिळेल." त्याच्या पाठीवर थाप मारत मी म्हणालो.
"बरं आन्ना, चालतंय. घेऊन जातू उद्या तिला दुकानात." चेहऱ्यावर एक मोठं प्रश्नचिन्ह घेऊन सुन्या घरी झोपायला निघून गेला.
दुसऱ्या दिवशी सुन्या आपल्या मुलीला घेऊन दुकानात गेला. त्यासाठी त्याने मुलीला 'फॅरेन लवली'चं अमिश दाखवलं. सुन्याचं दुकान म्हणजे पाच बाय सहा ची पत्र्याची टपरी. त्यात सामान सोडलं, तर एकाच माणसाला बसायला जागा होती. त्या दिवशी त्याने ती जागा आपल्या मुलीला दिली. दुपार झाली. सकाळपासून एकही गिऱ्हाईक आपली तुटकी चप्पल घेऊन त्याच्याकडे आलं नव्हतं, त्यामुळे सुन्या थोडा नाराज होता. पैसे नाही मिळाले, तर पोरीला फॅरेन लवली कशी घेऊन द्यायची, या काळजीत तो टपरी बाहेर बसला होता. मुलगी हा सगळा प्रकार स्वतःच्या डोळ्यांनी पाहत होती. हळूहळू दुपार टळून गेली, पाच वाजायला आले, तरीही गिऱ्हाईकांचा काही पत्ता दिसत नव्हता. थोड्या वेळाने मुलीने सुन्याला प्रश्न केला,
"बाबा, आपण किती वाजता जायचं फॅरन लवलीच्या दुकानात?"
सुन्या त्यावर काहीच बोलला नाही. एखादं तरी गिऱ्हाईक येऊदे, अशी तो देवाकडे प्रार्थना करू लागला. तेवढ्यात एक व्यक्ती बुटांचे दोन जोड घेऊन सुन्याकडे आला. तो थोडा घाईत होता.
"दोन्ही बूट व्यवस्थित शिवून, पॉलिश करून ठेवा. मी येतो लगेच." असं म्हणून तो व्यक्ती निघून गेला.
सुन्याला फार आनंद झाला! दोन बुटांचे जोड, तेही शिवून पॉलिश करायचे! चांगले पैसे मिळणार! सुन्या लगेच उत्साहाने कामला लागला. थोड्या वेळाने तो बुटांचा मालक आला.
"झाले का बूट शिवून?" त्याने सुन्याला विचारलं.
"व्हय दादा, झाले. हे बगा." बूट दाखवत सुन्या म्हणाला.
"गुड! किती झाले पैसे?"
"शंभर झाले दादा." सुन्याने लगेच उत्तर दिलं.
हा सर्व प्रकार सुन्याची मुलगी पाहत होती. त्या व्यक्तीने पैसे काढण्यासाठी खिशात हात घातला; परंतु त्याला खिशात फक्त पन्नास रुपयेच सापडले.
"अरे यार, शीट! पैसे आणायलाच विसरलो. सॉरी दादा, एक काम करा हे पन्नास रुपये ठेवा, बाकीचे पैसे मी तुम्हाला उद्या देतो. आता मला अर्जंट एका ठिकाणी जायचं आहे, मी उद्या नक्की तुमचे पैसे देतो. खरंच सॉरी." त्या व्यक्तीने मनापासून सुन्याची माफी मागितली.
सुन्याकडे देखील दुसरा पर्याय नव्हता. सुन्याने नाराज होऊन होकारार्थी मान हलवली. तो व्यक्ती तिथून निघून गेला. सुन्या नाराज झाला. तोंड पाडून दुकान आवरू लागला. मुलगी आपल्या बापाकडे पाहत विचार करू लागली. आपल्या बापाला आपला हट्ट पुरवण्यासाठी दिवसभर गिऱ्हाईकांची वाट पहावी लागली, भर उन्हात कष्ट करावे लागले आणि तरीही त्याला पूर्ण पैसे मिळाले नाहीत, याची तिला जाणीव झाली. तिच्या लहानशा बुद्धीला तिची चूक समजली. शेवटी दुकान बंद करताना, तीने आपल्या बापाला घट्ट मिठी मारली व म्हणाली,
"बाबा, मला नाय पायजे फॅरन लवली."
- अक्षय पाटील
कथा आवडल्यास तुमच्या प्रतिक्रिया नक्की कळवा...